Zou u een folder aannemen als de afgebeelde kandidaat met de oranje bivakmuts je ter hoogte van een marktviskraam een folder aanreikt? Valt te betwijfelen. Trekt die kandidaat de aandacht door het ontregelende beeld? Jazeker! Wandel even mee doorheen de totstandkoming van een assertieve digitale campagne voor Bert B., Kamerkandidaat voor xx.x in Oost-Vlaanderen.
“Proficiat, het is een strijdplaats!”. Met dat fantastische cadeau vertrek je dan na het lijstvormingscongres als eeuwige jongeling, altijd kind gebleven trouwens. Strijden voor de waarachtige zaak, hoe pak je dat aan zonder de mensen de stuipen op het lijf te jagen? Trekken we een gevechtstenue aan? Ja, als mijn gat dan niet te dik is in dat militaire rokje! En gaan we dat herkenbaar doen? We trekken gewoon iets over onze kop, dan primeert de boodschap en gommen we de persoon uit. Balaclava’s of bivakmutsen zijn geschikt. Hooligans, terroristen en overvallers hanteren meestal zwarte varianten. Het Russische feministische anarcho-punkcollectief Pussy Riot droeg kleuriger varianten en combineerde die met speelse bontje kleedjes. Het bracht hen tot in de gevangenis. Wij willen het functionalisme van de fleurige kousenbroeken, de sportschoenen en de guitige kleedjes inzetten voor de inhoud. Mijn vrouw, mijn kinderen en mijn beste vrienden fronsten de wenkbrauwen en dachten dat de tijd van collocatie aangebroken was… “BB, we laten je zitten als je je vrouwenkleren aantrekt” .
Op Facebook draag ik met mijn maten nu al twee maanden panty’s, negligés en oranje bivakmutsen. De gedwongen opname is uitgebleven. We hebben de campagne op een lollige wijze door gesparteld. Strijdend op een strijdplaats. En ja, dat is voor ons op de barricaden kruipen om de sociale zekerheid te beschermen. De deksels verrechtsende maatschappij schijnt geen mededogen meer te hebben voor mensen die het niet goed hebben. De sfeer onder politici verruwt, het lijkt alsof niemand nog een cent over heeft voor solidariteit. En de ‘lapszwanzen’ zeggen dat ons liedje uitgezongen is. Gaan wij nu machteloos aan de kant staan kijken? Neen hoor, wij kiezen voor een masker om meer aandacht te genereren. Dat marcheert. Een vrouwelijk transgender met baard won zonet toch het eurosongfestival met een belabberde ballade. Ook in de politiek hanteren velen het masker. De Britse Fathers 4 Justice (F4J’s) kloegen, verkleed als striphelden comic books, over het feit dat in hun land kinderen na (v)echtscheidingen te vaak aan de moeders worden toegewezen. Batman met een bierbuikje en Superman met een ladder in een blauwe kous beklommen overheidsgebouwen en ze haalden het wereldnieuws. De activisten van Occupy Wall Street zetten een Guy Fawkes-masker op en maakten wereldwijd school met die gezichtsschelp. (Zuid-)Mexicaanse Zapatistas in feestelijke kleedjes zetten bonte bivakmutsen op om hun linkse strijd visueel te ondersteunen. Wie zette nog de maskers op en verbergden hunne kop? Van Zorro, The Mask, the Phantom of the Opera, Kiss en Daft Punk tot Ensor, Paul MacCarthy en Mike Kelley en de ‘talciguines’ –gelovigen die zich in een bui van volksdevotie verkleden als duivels met rode kappen- tot dragers van de traditionele Dogon-maksers in Mali. Kunst, cultuur en traditie weten dat een masker de drager kan versterken, zichzelf kan laten ontstijgen… Stoethaspels worden gemaskerd superhelden, bekende koppen worden anonieme Gilles in Binche of voil jeanetten in Aalst.
Linkse maskers promoten politiek universalisme
Waarom kan het masker in de politiek dan niet? Het kan wel zeker. Amerikaans filosoof Thomas Nail stelt dat het vooral linkse politieke groepen zijn die het masker inschakelen in hun politieke strijd. Hij verwijst naar de anders-globalisten en de anarchisten met hun clownsmaskers. Vaak worden maskers opgezet als statement tegen corruptie en niet-representativiteit van partijen en staten als structuren. Het zich maskeren is dan voor Nail het symbolisch en praktisch afwijzen van de individuele identiteit die door partijen en staten wordt vereist om haar leden te ‘vertegenwoordigen’. ‘Linkse gemaskerden’ creëren voor hem wel een politiek universalisme waarbij iedereen welkom is, in tegenstelling tot rechtse extremisten die met hun verkleedpartijen exclusiviteit nastreven en dus mensen uitsluiten; bijvoorbeeld de leden van de de racistische blankenclub Ku Klux Klan met hun witte kappen. De linkse gekapten streven directe democratie en egalitarisme na. Daar horen ook leden van Pussy Riot bij die met hun acties en filosofie het herstel van een eerlijk democratisch bestel nastreven. Voorwaar een mooie inspiratiebron voor de leden van BB Riot, die de traditionele partijstructuren ook niet aanvallen. Anarchisten kunnen vermoeiend zijn als de relatine uitgewerkt is. Neen, wij promoten de vrolijke revolutie van binnen uit. Wij kandideren voor de traditionele sp.a die een sterke boodschap heeft van solidariteit, die bewezen heeft dat we zaken kunnen veranderen en verbeteren en die wel tegen enige tegendraadse sp.a-leden kan. Je kan onze strapatsen op Facebook vinden.
Filosofe Hanah Arendt stelde in ‘On Revolution’ (1986) dat het stabiele en herkenbare masker van de publieke performer [de politicus] ervoor zorgt dat die het onderscheid kan blijven maken tussen zijn/haar publieke zijn en zijn/haar ‘private’ of natuurlijke zelf. Maar o wee als er geen ‘waarachtige’ persoon achter een masker schuil gaat, maar een hypocriet. “De zin van deze distinctie en het toepasselijke van de metafoor zorgen ervoor dat de ‘persoon’ wordt ‘ontmaskerd’. Er treedt als het ware een verlies in van een wettelijke persoonlijkheid die het natuurlijke menselijk wezen achter zich laat. Het ontmaskeren van de hypocriet zou daarentegen niks meer achterlaten dan het masker op zich, omdat de hypocriet de acteur zelve is, in zoverre hij geen masker draagt. […] Wat de hypocriet zo hatelijk maakt, is niet alleen dat hij zich voordoet als eerlijk, maar ook als ‘natuurlijk’. En wat hem daarenboven zo gevaarlijk maakt buiten die sociale realiteit, waarvan hij het corrupte vertegenwoordigt en als het ware acteert, is dat hij zichzelf instinctief gelijk welk soort masker uit het politieke theater kan toe-eigenen en dat hij daarmee elke dramatis personae kan spelen. In elk geval gebruikt hij dat masker niet, zoals de regels van het politieke spel het vereisen, als een klankbord voor de waarheid. Neen, integendeel, hij gebruikt een masker als vehikel voor bedrog”. Arendt maakt geen onderscheid tussen linkse en rechtse maskerdragers. Zij heeft het over ‘waarachtigen’ en ‘hypocrieten’.
Wat hoop ik dat het merendeel van de nieuwe verkozenen na 25 mei tot de categorie van ‘de echten’ behoren en niet tot die van ‘de valsen’. Zelf hang ik de komende dagen mijn muts toch maar aan de kapstok. Het mondgat is te klein om smakelijk te eten en in mijn gemeente Temse krijg je (zoals overal) voor het ongeregistreerd dragen van gezichtsverhullende maskers een GAS-boete. Ik zou me dus bij mogelijkse verkiezing vanop die strijdplaats gewoon permanent beboet naar de Kamer van Volksvertegenwoordigers moeten begeven en daar toegekomen moeten constateren dat onherkenbare verkozenen niet-representatief zijn. Maar zeg nu zelf als u de moed hebt om de politieke debatten te volgen: het is toch een fascinerende maskerade?
BB Riot
Bert Bauwelinck is kunsthistoricus, fractieleider van TESAMEN in de gemeenteraad van Temse. Hij stond in 2014 voor de sp.a op de 4de (strijd)plaats voor de Kamer in Oost-Vlaanderen.
Bert Bauwelinck 